Τι είναι ο θυρεοειδής;

Ο θυρεοειδής είναι ένας μικρός αδένας που μοιάζει με πεταλούδα και βρίσκεται ακριβώς κάτω από το μήλο του Αδάμ. Ο αδένας αυτός παίζει σημαντικότατο ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού του σώματος, δηλαδή, στο ρυθμό κατανάλωσης ενέργειας από τον οργανισμό. Η ρύθμιση αυτή επιτυγχάνεται με την παραγωγή των ορμονών (κυρίως της θυροξίνης ή Τ₄ και της τριϊωδοθυρονίνης ή Τ₃), που μεταφέρονται μέσω του αίματος σε όλο το σώμα. Οι ορμόνες αυτές «λένε» στα κύτταρα του σώματος πόσο γρήγορα να καταναλώνουν ενέργεια και να παράγουν πρωτεΐνες. Ο θυρεοειδής αδένας παράγει επίσης την καλσιτονίνη, μια ορμόνη που βοηθά στη ρύθμιση των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα αναστέλλοντας την κατανομή (επαναρρόφηση) του στο οστό και την αύξηση αποβολής του από τα νεφρά.

Ο οργανισμός μας έχει ένα πολύπλοκο σύστημα ανατροφοδότησης (feedback) για τον έλεγχο της ποσότητας των ορμονών Τ₃ και Τ₄ στο αίμα. Όταν τα επίπεδα των ορμονών αυτών μειωθούν στο αίμα, ο υποθάλαμος εκκρίνει την εκ λυτική ορμόνη του θυροειδούς (TRH), η οποία με την σειρά της προκαλεί παραγωγή θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH) από την υπόφυση. Η TSHδιεγείρει τον θυρεοειδή αδένα ώστε παράγει και να εκκρίνει τις ορμόνες του θυρεοειδούς. Αντίθετα όταν τα επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδούς είναι επαρκή η ποσότητα της TSHμειώνεται, έτσι ώστε να διατηρούνται στα αίμα σταθερά τα επίπεδα των Τ₃ και Τ₄.

Στο εσωτερικό του θυρεοειδούς, το μεγαλύτερο μέρος της Τ₄ αποθηκεύεται συνδεδεμένο με την πρωτεΐνη θυρεοσφαιρίνη (TG). Όταν χρειάζεται ο θυρεοειδής αδένας παράγει περισσότερη Τ₄ και/ή απελευθερώνει μέρος της ήδη αποθηκευμένης ποσότητας της. Στην κυκλοφορία του αίματος το μεγαλύτερο μέρος της Τ₄ βρίσκεται συνδεδεμένο με μια πρωτεΐνη που ονομάζεται σφαιρίνη δεσμευτική της θυροξίνης (TBG) και είναι σχετικά αδρανής. Στο ήπαρ ή σε άλλους ιστούς η Τ₄ μετατρέπεται σε Τ₃. Η Τ₃ είναι κυρίως υπεύθυνη για τον έλεγχο του ρυθμού των λειτουργιών του οργανισμού.

 

Ποιές είναι οι παθήσεις του θυρεοειδούς;

Οι παθήσεις του θυρεοειδούς αφορούν καταστάσεις που επηρεάζεται η παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 20 εκατομμύρια Αμερικανοί πάσχουν από κάποια ασθένεια του θυρεοειδούς και περίπου το 60% των ασθενών αυτών δεν το γνωρίζουν. Οι γυναίκες πάσχουν συχνότερα από τους άνδρες, αφού 1 στις 8 εμφανίζει κάποια πάθηση του θυρεοειδούς κατά την διάρκεια της ζωής της. Ακολούθως παρουσιάζεται μια λίστα με τις συχνότερες διαταραχές του θυρεοειδούς.

• Υποθυρεοειδισμός. Είναι υπεύθυνος για το πολύ μικρό ποσοστό θυρεοειδικών ορμονών στον οργανισμό και κατ’ επέκταση την επιβράδυνση των λειτουργιών του οργανισμού. Τα συμπτώματα του είναι αύξηση βάρους, ξηροδερμία, δυσκοιλιότητα, μη ανοχή στο κρύο, πρήξιμο στο δέρμα, τριχόπτωση, κόπωση και αλλαγές στην έμμηνο ρύση. Το μυξοίδημα μια σοβαρή περίπτωση υποθυρεοειδισμούμπορεί να προκαλέσει καρδιακή ανεπάρκεια, σπασμούς, ακόμη και κώμα. Στα παιδιά, ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να αναστείλει την ανάπτυξη τους και να καθυστερήσει την σεξουαλική τους ανάπτυξη. Στα βρέφη μπορεί να προκαλέσει νοητική υστέρηση. Για το λόγο αυτό, στις Ηνωμένες Πολιτείες οι εξετάσεις για τον υποθυρεοειδισμό είναι μέρος των εξετάσεων αίματος που γίνεται στα νεογέννητα, διότι με την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της νόσου ελαχιστοποιείται η μακροπρόθεσμη βλάβη.
• Υπερθυρεοειδισμός.Είναι υπεύθυνος για τοαυξημένο ποσοστό θυρεοειδικών ορμονών στον οργανισμό. Συχνά καλείται «υπερδραστήριος θυρεοειδής». Προκαλεί αύξηση των λειτουργιών του οργανισμού. Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται η ταχυπαλμία, το άγχος, η απώλεια βάρους, η δυσκολία στον ύπνο, το τρέμουλο στα χέρια, η αδυναμία και κάποιες φορές η διάρροια. Μπορεί παρατηρηθεί πρήξιμο γύρω από τα μάτια, ξηρότητα, ερεθισμός και σε κάποιες περιπτώσεις διόγκωση των ματιών (εξώφθαλμος). Ο πάσχων παρουσιάζει ευαισθησία στο φως και διαταραχές όρασης. Επειδή τα μάτια δεν κινούνται φυσιολογικά και το άτομο φαίνεται να κοιτάζει επίμονα. 
• Νόσος Graves. Είναι η πιο συχνή αιτία του υπερθυρεοειδισμού. Πρόκειται για μια χρόνια αυτοάνοση νόσο κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα του πάσχοντος παράγει αντισώματα τα οποία προσβάλουν το θυρεοειδή, προκαλώντας φλεγμονή, βλάβη και μεγάλη αύξηση της παραγωγής των θυρεοειδικών ορμονών.
• Θυρεοειδίτιδα Hashimoto. Αποτελεί τη συχνότερη αιτία του υποθυρεοειδισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως και η νόσος Graves, πρόκειται για μια χρόνια αυτοάνοση νόσο που σχετίζεται με την παραγωγή αντισωμάτων που έχουν ως στόχο τον θυρεοειδή και προκαλούν φλεγμονή και βλάβη. Κατά τη θυρεοειδίτιδα Hashimotoμειώνεται η παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών.
• Θυρεοειδίτιδα. Είναι μια φλεγμονή του θυρεοειδούς αδένα, η οποία μπορεί να σχετίζεται τόσο με τον υποθυρεοειδισμό όσο και με τον υπερθυρεοειδισμό. Μπορεί να είναι επώδυνη (αίσθημα όμοιο του πονόλαιμου) ή ανώδυνη. Η θυρεοειδίτιδα μπορεί να οφείλεται σε αυτοάνοσα αίτια, μόλυνση, έκθεση σε κάποια χημική ουσία που είναι τοξική για τον θυρεοειδή ή σε άγνωστα αίτια. Ανάλογα με την αιτία μπορεί να είναι οξεία, παροδική ή χρόνια.
• Όζοι του θυρεοειδούς. Πρόκειται για ένα μικρό εξόγκωμα στο θυρεοειδή αδένα, το οποίο μπορεί να είναι στερεό ή σε μορφή κύστης γεμάτο με υγρό. Αυτά τα οζίδια είναι πολύ συχνά και στην πλειοψηφία τους αβλαβή. Περιστασιακά, οι όζοι του θυρεοειδούς μπορεί να είναι καρκινικοί και να χρήζουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης.
• Καρκίνος του θυρεοειδούς. Ο καρκίνος του θυρεοειδούς είναι απάνιος με περίπου 37.000 ανθρώπους να διαγιγνώσκονται ως πάσχοντες του καρκίνου αυτού κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Υπάρχουν τέσσερις βασικοί τύποι του καρκίνου του θυρεοειδούς: το θηλώδες καρκίνωμα, το θυλακιώδες καρκίνωμα, ο αναπλαστικός καρκίνος και το μυελοειδές καρκίνωμα. Περίπου το 80% των καρκίνου του θυρεοειδούς είναι θηλώδη καρκινώματα. Αυτός οκαρκίνος επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες και ιδιαίτερα τις νεότερες. Περίπου το 15% των περιπτώσεων είναι θυλακιώδη καρκινώματα, ένας πιο επιθετικός τύπος καρκίνου που παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας. Ο αναπλαστικός καρκίνος, επίσης παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, αντιπροσωπεύει το 2% των καρκίνων του θυρεοειδούς και είναι επιθετικός και δύσκολα αντιμετωπίσιμος. Στο μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς (MTC) παράγεται καλσιτονίνη και μπορεί να εμφανιστεί μόνο του ή σε συνδυασμό με άλλους καρκίνους ενδοκρινών αδένων, σύνδρομο που ονομάζεται σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας.  Ο MTCαποτελεί το 3% των καρκίνων του θυρεοειδούς. Η θεραπεία του μπορεί να είναι δύσκολη εάν επεκταθεί πέρα από τον θυρεοειδή.
• Βρογχοκήλη. Πρόκειται για μια ορατή διεύρυνση του θυρεοειδούς αδένα. Στο παρελθόν ήταν μια συνηθισμένη κατάσταση και οφειλόταν στην έλλειψη ιωδίου στην διατροφή. Το ιώδιο είναι απαραίτητο στοιχείο για την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου πλέον το ιώδιο προστίθεται στο μαγειρικό αλάτι (ιωδιωμένο αλάτι) και χρησιμοποιείται κατά το άρμεγμα των αγελάδων για τον καθαρισμό των μαστών τους, έχει παρατηρηθεί σημαντική μείωση στην εμφάνιση βρογχοκήλης που σχετίζονται με την διατροφή. Σε άλλες περιοχές του κόσμου, η βρογχοκήλη που οφείλεται στην μη ισορροπημένη διατροφή αποτελεί συχνό φαινόμενο και σε κάποιες χώρες την κύρια αιτία υποθυρεοειδισμού. Όλες οι παθήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορούν να προκαλέσουν βρογχοκήλη. Η βρογχοκήλη μπορεί να συμπιέσει ζωτικές δομές της περιοχής του λαιμού, όπως είναι η τραχεία και ο οισοφάγος. Αυτή η συμπίεση μπορεί να δυσκολέψει την αναπνοή και την κατάποση.